Conference Paper

Η τυπολογία των ελληνιστικών ειδωλίων με δύσμορφα χαρακτηριστικά είναι τόσο ευρεία και τα ευρεθέντα αντικείμενα τόσο πολλά, ώστε η προσπάθεια μελέτης, κατάταξης και ερμηνείας τους συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Ιδιαιτέρως όταν σε μερικά από αυτά συνδυάζονται ρεαλιστικά (φυσική δυσμορφία και παθολογική παραμόρφωση) και γελοιογραφικά (σατιρική διάθεση, λοιδορία, εμπαιγμός και απαξίωση της αναπηρίας και ανικανότητας) στοιχεία χωρίς να είναι εύκολη η διάκριση του ενός ή του άλλου χαρακτηριστικού αυτοτελώς.

Οι προϋποθέσεις και οι λόγοι της καλλιτεχνικής επινόησης των τύπων αυτών έχουν γίνει αντικείμενο έρευνας από παλαιά. Οι ενδείξεις ή αποδείξεις της χρήσης τους όμως που βεβαιώνουν πρακτικά την αναγκαιότητα της παρουσίας τους, δηλ. τα ανασκαφικά δεδομένα, παραμένουν ακόμη αριθμητικά περιορισμένες. Συνεχώς εμπλουτίζονται με νέες περιπτώσεις που συνιστούν και την ασφαλή πηγή πληροφόρησης. Η ερμηνεία της προσδοκίας του αναθέτη τέτοιων τύπων (σε ιερό, τάφο, χώρο διαμονής και εργασίας, κ.λπ.) ανήκει στον μηχανισμό της ατομικής και κοινωνικής ψυχολογίας και άλλων επιστημών. Αξιομνημόνευτες είναι οι λιγοστές αλλά αναμφισβήτητες περιπτώσεις παιδικών τάφων στους οποίους μεταξύ των κτερισμάτων απαντούν ειδώλια με γελοιογραφικά χαρακτηριστικά.

Συνεπώς, είναι η δυσμορφία και η γελοιογραφία αποτροπαϊκή, απομακρύνει την επιβουλή και το φθονερό μάτι, έχει προφυλακτική δύναμη; Το ζήτημα προσεγγίζεται μέσα από αδημοσίευτο υλικό των Συλλογών του  Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και με τη βοήθεια ανασκαφικών τεκμηρίων από διάφορες περιοχές.