Conference Paper

Οι κάτοικοι της Δήλου, όπως δείχνει ένα πλήθος ευρημάτων, φοβούνται το φθόνο και το κακό μάτι, γι αυτό φορούν φυλαχτά σε σχήμα φαλλού, ή σε σχήμα γροθιάς με τον αντίχειρα σφιγμένο ανάμεσα στον δείκτη και τον παράμεσο. Στους εξωτερικούς τοίχους των σπιτιών ζωγραφίζουν τους προστάτες θεούς, κυρίως τον Ηρακλή Αλεξίκακο, που απομακρύνει το κακό, και σύμβολα αποτροπαϊκά: τους σκούφους των Διοσκούρων, το ρόπαλο του Ηρακλή, τον δίσκο της σελήνης, ή τον παντοδύναμο φαλλό. Η υπεροχή του φαλλού πάνω στο κακό μάτι φαίνεται σ’ ένα ανάγλυφο από την Οικία του Ινωπού, όπου ένας φαλός-λιοντάρι χτυπά με το φαλλό του ένα ορθάνοιχτο μάτι. Στα εργαστήρια και στα σπίτια τους τοποθετούν προβασκάνια, παράξενες ανδρικές μορφές που κάθονται με ανοιχτά τα πόδια επιδεικνύοντας τον τεράστιο φαλλό τους. Με την ασυνήθιστη, δύσμορφη και περίεργη όψη τους τραβούσαν την προσοχή των επισκεπτών αποδυναμώνοντας το «κακό μάτι», ενώ παράλληλα, δείχνοντας τα γεννητικά τους όργανα, καταπολεμούσαν το φθόνο. Ιθυφαλλικές Ερμές, τοποθετημένες στα αίθρια των σπιτιών, στα σταυροδρόμια, σ’ απόμερους δρόμους και σε πλατείες, προστάτευαν τους διαβάτες από τα κακόβουλα πνεύματα και τις κακές προθέσεις

Οι ανάγλυφοι φαλλοί που υπάρχουν σε τοίχους σπιτιών δεν είναι πάντα αποτροπαϊκά σύμβολα, ή σύμβολα ευγονίας, αλλά παριστάνονται ως προειδοποιητική απειλή, ως μέσον τιμωρίας και επιβολής. Αυτό είναι σαφές και από το γεγονός ότι δεν παριστάνονται οι μικροί, κομψοί φαλλοί των ελληνικών αγαλμάτων, αλλά μεγάλοι «βαρβαρικοί» φαλλοί με περιτομή (ψωλή), μια πρακτική που οι Έλληνες έβλεπαν με φρίκη και δεν υιοθέτησαν ποτέ. Οι εικόνες αυτές δεν αποτελούν υπόσχεση απόλαυσης, αλλά απειλή βασανισμού και ταπείνωσης. Μερικές φορές ο φαλλός συνδυάζεται με το ρόπαλο του Ηρακλή, πράγμα που κάνει ακόμη πιο σαφές το μήνυμα για το τι θα υποστεί ο επίδοξος εισβολέας, ένα μήνυμα που επιζεί συμπυκνωμένο σε στερεότυπες νεοελληνικές φραστικές απειλές. Σε ανάγλυφα που διακοσμούν τοίχους σπιτιών και παριστάνουν δύο φαλλούς υπάρχει η επιγραφή ΤΟΥΤΟ ΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΜΟΙ (αυτό για σένα κι αυτό για μένα), που τους δίνει διαφορετικό περιεχόμενο. Τοποθετημένα στον εξωτερικό τοίχο του σπιτιού, ίσως δεξιά της εισόδου, προστάτευαν το σπίτι και τους ενοίκους από τον φθόνο. Η επιγραφή (αυτό για σένα, αυτό για μένα, ή ένα για σένα, ένα για μένα) φαίνεται πως είναι ένα είδος φιλικού καλωσορίσματος του ιδιοκτήτη στους καλοπροαίρετους επισκέπτες και παράλληλα μια υπόσχεση ότι θα μοιραστεί μαζί τους όλες τις χαρές και όλα τα καλά πράγματα που έχει να προσφέρει η ζωή. Συχνά αυτοί οι φαλλοί είναι εξοπλισμένοι με μάτια, όπως και οι πρώρες των καραβιών. Τα μάτια είναι απαραίτητα τόσο στους φαλλούς, όσο και στα καράβια γιατί και τα δυο πρέπει να βρουν το δρόμο τους στα σκοτεινά για να μπουν στο λιμάνι.

Σε ιερά και σε ιδιωτικές κατοικίες βρέθηκαν πολλοί μαρμάρινοι ή πήλινοι φαλλοί διαφορετικών μεγεθών, αλλά είναι βέβαιο πως υπήρχαν πολλοί περισσότεροι, κατασκευασμένοι από φθαρτή ύλη (ξύλο, δέρμα, ύφασμα), που δεν σώθηκαν. Τα ομοιώματα φαλλών δεν είναι πάντα αναθηματικά, αλλά πολύ συχνά είναι και χρηστικά αντικείμενα. Ο Φαλλός - ομοίωμα πέους, είναι ιερό σύμβολο ευγονίας Ο Φαλλός - ομοίωμα ψωλής παριστάνεται ως σύμβολο απειλής, ως μέσον ταπείνωσης, τιμωρίας, επιβολής και ως αποτροπαϊκό. Ο ολίσβος και ο βαυβών είναι χρηστικά αντικείμενα.